Cây ghi ta là nhạc cụ quen thân với mỗi người dân Tây Ban Nha. Với Lorka, cây đàn lục huyền như một người bạn tri âm trong sự nghiệp và suốt nẻo đường vầng trăng yên ngựa của ông. Lorka viết nhiều bài thơ về đàn ghi ta, trong những thi phẩm ấy, Đàn ghi ta của ông trở thành hình tượng tinh thàn của dân tộc Tây Ban Nha đang rên xiết dưới bầu trời chuyên chế và u ám những bóng mây của chủ nghĩa phát xít. Với Lurka, tinh thàn con người là văn hóa, là sự sống, cho nên ông thắt lòng khi thấy nó đang bị dập vùi. Dưới con mắt nhà thơ, ông đánh giá hiện thực xã hội Tây Ban Nha nói riêng và thế giới lúc ấy toàn là “ấn tượng của lạnh lùng và tàn bạo… Không ở đâu trên thế giới người ta cảm thấy mãnh liệt như ở đấy sự vắng mặt hoàn toàn của tinh thần… quang cảnh khủng khiếp, mà không có sự hùng vĩ”. Trong sự hoang lạnh ấy, Lorka dũng mãnh đi tìm kiếm cái mà ông gọi là “Quyền lực bí mật mà mọi người đều cảm thấy nhưng không triết gia nào giải thích được”, nó là “tinh thần của đất”. Và Lorca cho rằng nghệ thuật của Tây Ban Nha là nghệ thuật của duende.
Dõi theo tiến trình,thơ Lorca có xu hướng ngày càng muốn đi xuống chiều sâu hồn người, như mũi dao nhọn vào sâu những lớp thịt đau đớn để tìm đến tận “gốc rễ của tiếng kêu”. Nhà thơ đã từng tâm sự: “Bây giờ tôi làm một thứ thơ mở toang mạch máu…” . Trong quá trình ấy, cây Ghita vừa như bầu bạn, vừa như đối tượng trữ tình vùa như một sinh thể độc lập để nhà thơ giãi bày bộc bạch, và khi với tư cách là một hình tượng thì nó là nơi ông tìm về như một miền an ủi hy vọng. Bài thơ “Ghi ta khóc” phần nào tái hiện được nội dung này trong chùm thơ viết về ghi ta.
Tiếng ghi ta bắt đầu cùng với bình minh của ngày mới, đó chính là bình minh của lịch sử Tây Ban Nha. Có con người thể xác đồng thời có con người tâm hồn. Trong đó có niềm vui bừng nở chan hòa ánh sáng của buổi bình minh và những giọt nước mắt. Tâm hồn ấy nảy sinh bình dị tự nhiên. Một thứ tâm hồn Tây Ban Nha rung động cực điểm cháy hết mình không nguôi nghỉ.
Tiếng ghi ta – biểu tượng văn hóa dân tộc Lorka là mạch nguồn mang dấu ấn lịch sử con người Tây Ban Nha. Nó chất chứa đầy sức mạnh tự nhiên như gió thổi, như nước chảy. Nó là nguồn sinh khí dân tộc trường tồn vĩnh cửu và bất diệt.
Tiếng ghi ta, với Lorka như một sinh thể, sinh thể đau đớn ấy ấy chính là dân tộc của ông. “Ôi ghi ta nạn nhân khốn khổ đáng thương ”. Lời ghi ta tái hiện bước lịch sử thăng trầm. Thi nhân đã biểu lộ được tiếng nói vừa lãng mạn vừa tức tưởi của tâm hồn hiệp sĩ, trăn trở, đớn đau, bởi hiện thực lịch sử có niềm vui chiến thắng nhưng vẫn đầy cạm bẫy chông gai, bi kịch. Tiếng khóc ghi ta chính là tiếng khóc của trái tim người!
Ở bài “ Lục huyền cầm” (Sáu dây) cây đàn Ghita trở thành biểu tượng của văn hóa nhân văn cao đẹp. Từ nó (Cây ghi ta) là nơi hội tụ lắng lọc của bao tiếng kêu than quằn quại của những sinh linh khốn khổ. Đồng thời nó cũng là đôi cánh thiên thần bay bổng cứu vớt, chở che những đớn đau của số phận nổi trôi đang sa xuống vực thẳm. Tiếng đàn đã vớt nó lên đem nó về nguồn ánh sáng của một vì sao lớn.
Tiếng ghi ta như phát ngôn của văn hóa Lora, lẽ sống Lotca: hãy lắng tiếng kêu than của tâm hồn con người và hãy sẻ chia cứu giúp nó bằng một trái tim nhân bản. Hãy cứu lấy con người khi mà con người đang ứng xử với nhau tàn độc bằng “ bàn tay-bộ dao năm lưỡi!..”
Xin trân trọng giới thiệu hai bài thơ rút từ mạng Online “Thi viện” để các bạn có thêm tư liệu về Lorka.
Bài 1. Ghi ta khóc
Ghi ta bần bật khóc
Buổi sáng vỡ bình yên
Ghi ta bần bật khóc
Không thể nào dập tắt
Không thể nào bắt im.
Ghi ta bần bật khóc
Như nước chảy theo mương
Như gió trường trên tuyết
Không thể nào dập tắt
Ghi ta khóc không ngừng
Những chuyện đời xa lắc.
Như mũi tên vô đích
Như hoàng hôn thiếu vắng ban mai
Như hạt cát miền Nam bỏng rát
Xót xa than lạnh giá sắc sơn trà
Như chú chim đầu tiên chết gục trên cành.
Ôi ghi ta nạn nhân khốn khổ đáng thương
Của bàn tay-bộ dao năm lưỡi!..
Bài 2. Sáu dây
Cây lục huyền cầm
khiến những giấc mơ than khóc.
Tiếng nức nở của những hồn
lạc lõng
thoát ra từ cửa miệng đàn tròn.
Và như con nhện to
đàn dệt một vì sao lớn
để bắt lấy những tiếng thở dài,
đang trôi nổi trên chiếc thùng đen của đàn
bằng cây.
QUAY LẠI TRANG CHỦ