Văn hóa và thế sự

 Quá trình bầu cử Tổng thống Mỹ gồm 2 giai đoạn: bầu cử sơ bộ và giai đoạn tổng tuyển cử. Ứng cử viên Tổng thống Mỹ phải thoả mãn những tiêu chuẩn bắt buộc do Hiến pháp nước này quy định: không dưới 35 tuổi, đã sinh sống tại Mỹ liên tục trên 14 năm, là công dân Mỹ, và được sinh ra tại Mỹ.    

Bầu cử sơ bộ

            Các đảng viên của các đảng lựa chọn ứng cử viên của đảng mình ra tranh cử Tổng thống, thời điểm bắt đầu vào tháng 1 của năm bầu cử bằng các cuộc bầu cử sơ bộ tại các bang, kết thúc vào tháng 8 bằng Đại hội  toàn quốc của các đảng. Số đại biểu của từng bang tham dự đại hội căn cứ vào số lượng đảng viên của bang; họ được bầu làm đại biểu theo hình thức "phổ thông đầu phiếu". 

Ứng cử viên độc lập hoặc của đảng thứ 3 (ngoài hai đảng lớn là Cộng hoà và Dân chủ) muốn vào danh sách ứng viên phải thu được chữ ký ủng hộ ra tranh cử của hàng trăm nghìn cử tri ở  50 bang và đáp ứng của Mỹ mới được đưa vào danh sách ứng cử viên. 

        Sau khi  được chọn, ứng cử viên  thực hiện chiến dịch quảng bá, vận động ở các bang. Trong đó có  thực hiện các cuộc tranh luận trực tiếp trên truyền hình thể hiện quan điểm lãnh đạo nhà nước và năng lực của  mình để thu hút phiếu bầu của nhân dân.

Tổng tuyển cử

Đây là giai đoạn bầu chọn Tổng thống và Phó Tổng thống từ danh sách ứng cử viên. Tổng thống và Phó Tổng thống Mỹ không do công dân trực tiếp bầu ra, mà được bầu gián tiếp qua các đại cử tri (electors).     

Luật pháp Mỹ quy định là ngày Thứ 3, nhưng phải ngay sau ngày Thứ 2 đầu tiên của tháng 11, các cử tri  (công dân Hoa Kỳ) ở các bang tiến hành bỏ phiếu trong cuộc bỏ phiếu phổ thông. Căn cứ số phiếu ủng hộ cho ứng cử viên sẽ xác định được chiến thắng ở giai đoạn 1 này, nhưng chưa phải là trúng cử tổng thống. Tuy nhiên dựa trên kết quả phiếu bầu lần 1 sẽ xác định được số cử tri đoàn, những người quyết định ủng hộ cho ai trong số các ứng cử viên.

Thông thường nếu người của Đảng Cộng hòa thắng thì cử tri đoàn sẽ toàn thành phần đảng viên đảng này và ngược lại ứng viên đảng Dân chủ thắng thì cử tri đoàn sẽ là các đảng viên đảng Dân chủ. Ở hầu hết các bang, các thành viên cử tri đoàn đều phải tuyên thệ bầu cho ứng viên mà toàn dân của bang đã lựa chọn. Bởi vậy nếu thắng ở cuộc bầu cử lần 1 thì cũng gần như chắc chắn trở thành tổng thống. Tuy nhiên vẫn có những đại cử tri là người của Đảng này lại bầu cho người của Đảng kia và số đại cử tri ở bang trung lập không chịu sự lãnh đạo của đảng nào có thể dồn phiếu bầu cho người mà họ lựa chọn. Bởi thế  ứng viên thua ở vòng 1 vẫn có thể trở thành Tổng thống, nếu đạt 270 phiếu đại cử tri.

          50 bang của  Hoa Kỳ, mỗi bang sẽ được trao một số đại cử tri nhất định, phân bổ dựa trên quy mô dân số của mỗi bang, tương ứng số ghế trong Hạ viện và Thượng viện Mỹ. Bởi thế nếu ứng viên thắng cử ở các bang lớn sẽ có số phiếu đại cử tri cao hơn,  Ví dụ thắng tại California là bang sẽ có 55 đại cử tri, nhưng nếu thắng ở bang Delaware ( ít dân số nhất) thì chỉ có 3 đại cử tri.

Tổng số đại cử tri  được xác lập như hiện thời là 538 và như vậy để giành ghế ông chủ Nhà trắng thì ứng viên phải đạt được tối thiểu 270 phiếu đại cử tri để vượt qua đối thủ và đảm bảo tính “quá bán”.

       Cũng theo Luật thì vào ngày thứ Hai của tuần thứ ba của tháng 12 , các đại cử tri ở các bang sẽ tiến hành họp để bỏ phiếu bầu Tổng thống và Phó Tổng thống, nếu không có sự cố xảy ra.

Trường hợp có sự cố ví dụ sự can thiệp của nước ngoài vào bầu cử, gian lận bầu cử diện rộng có tổ chức, sự cố kỹ thuật… thì theo đơn tố giác các tòa án các bang phải vào cuộc xác minh và ra các quyết định tạo ra sự công bằng minh bạch. Nếu các bang không làm hoặc làm không theo yêu cầu tố giác thì Tòa án tối cao Liên bang sẽ vào cuộc và quyết định.

Trường hợp tòa án xác định đúng có sự tác động làm hỏng cuộc bầu cử thì chuyển sang hình thức mỗi bang (không phân biệt lớn nhỏ) đều được cử 01 đại cử tri đại diện bỏ phiếu bầu Tổng thống. Như vậy số phiếu bầu là 50 và ai vượt quá bán sẽ là người chiến thắng. Tuy nhiên, tòa án có thể quyết định cách này để áp số đại cử tri cho riêng những bang có vấn đề về bầu cử mà thôi.

Trong tình huống bất thường liên quan đến an ninh nước Mỹ nghiêm trọng, tổng thống có thể ra lệnh thiết quân luật bầu cử lại và cuộc bầu cử do quân đội tổ chức thực hiện.

Tổng hợp theo Bộ luật bầu cử Mỹ